ADHD – FAKTY
ADHD to sposób funkcjonowania uwarunkowany neurorozwojowo i wynika z odmiennej budowy oraz działania układu nerwowego. Osoby z ADHD mają zwykle trudności z regulacją uwagi, impulsywnością i nadruchliwością psychoruchową. ADHD występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Szacuje się, że dotyczy około 7% populacji. Znacznie częściej diagnozowane jest u mężczyzn. U kobiet może pozostawać niezauważone z powodu innego obrazu objawów. Podłoże ADHD to czynniki biologiczne i genetyczne. Coraz częściej ADHD postrzegane jest jako przejaw neuroróżnorodności lub neuroatypowości, a nie zaburzenia. Może współistnieć z innymi wyzwaniami np. z autyzmem, zaburzeniami lękowymi, depresją, chorobą afektywną dwubiegunową, zaburzeniami odżywiania czy uzależnieniami.
WPŁYW ADHD NA CODZIENNE FUNKCJONOWANIE
Czynniki poznawcze, czyli nasze myśli i przekonania, mogą wpływać na zwiększenie intensywności objawów ADHD. Przykładowo, osoba stojąca przed trudnym zadaniem może zacząć myśleć: „Nie dam rady”, „Nie chcę tego robić” albo „Zrobię to później”. Czynniki behawioralne, czyli to, co robimy i jak się zachowujemy, również mogą przyczyniać się do pogorszenia objawów ADHD. Przykłady takich zachowań to np. unikanie zadań, które należy wykonać, albo rezygnacja z używania skutecznych metod pracy czy organizacji.
POZNAWCZO-BEHAWIORALNY MODEL ADHD
Osiowe objawy ADHD wynikają z uwarunkowań biologicznych. Niemniej jednak na siłę objawów mają też wpływ inne czynniki m.in. nasze myśli i zachowania. Główne symptomy neuropsychiatryczne obecne już w dzieciństwie utrudniają naukę efektywnych metod radzenia sobie. Dorośli z ADHD, u których zaburzenie występuje od najmłodszych lat, często doświadczają trudności z koncentracją, planowaniem i dokańczaniem zadań oraz wykazują impulsywność, co z kolei może uniemożliwiać im opanowanie skutecznych strategii radzenia sobie i korzystania z nich w praktyce.
Z powodu tych objawów osoby z ADHD często odczuwają, że ich osiągnięcia są niewystarczające i że doznają licznych porażek. Doświadczenia niepowodzeń i ograniczeń mogą prowadzić do nadmiernie negatywnego postrzegania siebie oraz do pesymistycznego i nieskutecznego stylu myślenia w sytuacjach wymagających działania. Takie negatywne myśli i przekonania nasilają tendencję do unikania zadań i łatwego rozpraszania się. Gdy takie przekonania zaczynają dominować, osoby z ADHD jeszcze bardziej odwracają swoją uwagę od problemu lub zadania, co potęguje ich trudności z zachowaniem koncentracji. W ten sposób tworzy się błędne koło — negatywne przekonania prowadzą do unikania, co skutkuje kolejnymi porażkami.
POZNAJ SWOJE ADHD
Na podstawie poznawczo-behawioralnego modelu ADHD rozrysuj swój. Jaki jest wzór Twoich objawów? Odnotuj najczęściej pojawiające się myśli i przekonania. Zapisz przykładowe trudne zachowania, emocje, typowe objawy neuropsychiatryczne wraz z przykładami oraz przyjrzyj się historii doświadczeń.
“Dorosłe ADHD nie tylko istnieje, ale też wywiera przeogromny wpływ na jakość życiowych doświadczeń.”
– Tamara Rosier, ADHD. Twój mózg jest OK. Zaufaj metodom trenerki ADHD i odzyskaj pewność siebie.
OPRACOWANIE NA PODSTAWIE:
Safren Steven A. Sprich Susan Perlman Carol Otto Michael W., Poskromić ADHD. Poznawczo-behawioralna terapia dorosłych. Podręcznik terapeuty, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2024.
