ZABURZENIA EMOCJONALNE
występują wtedy, gdy emocje stają się tak silne i przytłaczające, że zaczynają przeszkadzać w codziennym życiu. Intensywny smutek może sprawiać, że trudno utrzymać relacje z bliskimi, a czasem nawet wstać z łóżka. Lęk, który pojawia się w pracy czy w szkole, może skutecznie uniemożliwić wykonanie ważnych obowiązków. CZYTAJ WIĘCEJ >>
UNIKANIE TRUDNYCH EMOCJI TYLKO JE NASILA
Dlatego tak ważne jest to żebyśmy znali swój wzór automatycznych reakcji i typowe dla siebie formy unikania emocji. Sięgając po zachowanie unikowe czujesz chwilową ulgę, ale długofalowo nasilasz dyskomfort emocjonalny. Jeśli Twoją główną strategią radzenia sobie z emocjami jest ich unikanie, szybko zauważysz, że będzie pojawiać się ich więcej, częściej i staną się bardziej intensywne. Alternatywą do tego scenariusza jest coraz bardziej sprawne tropienie różnych form unikania, rezygnowanie z takiego sposobu reagowania na trudności emocjonalne i zaangażowanie w alternatywne reakcje.
TROPIENIE UNIKANIA DYSKOMFORTU
Zabiegi służące uniknięciu emocji mogą przybierać różne formy. Część z nich jest dość łatwa do zauważenia. Inne są bardziej subtelne. Niektóre rodzaje zachowań unikowych mogły do tej pory wydawać Ci się sposobami na poradzenie sobie z nimi. Przyjrzyj się najczęściej występującym rodzajom zachowań służących ucieczce przed dyskomfortem emocjonalnym i spróbuj podać przykłady tych, które stosujesz najczęściej.
1. Jawne unikanie sytuacyjne (np. unikanie podróżowania autobusem w przypadku agorafobii lub odmawianie uścisku dłoni w kontekście lęku przed infekcją).
2. Zachowani napędzane emocjami (np. rezygnowanie z udziału w spotkaniu z powodu odczuwanego lęku społecznego).
3. Dyskretne unikanie behawioralne (czyli działania mające na celu ograniczenie styczności z emocjami wywołującymi dyskomfort lub ich składnikami, np. szybkie wykonywanie stresujących obowiązków, unikanie kofeiny z obawy przed atakiem paniki).
4. Unikanie poznawcze (np. odwracanie uwagi lub tłumienia pojawiających się myśli).
5. Korzystanie z sygnałów bezpieczeństwa (np. opuszczanie domu wyłącznie z małżonkiem, noszenie przy sobie leków przez cały czas).
ROZPOZNAJ SWÓJ DEZADAPTACYJNY MECHANIZM
Poniżej znajdziesz przykładowe sytuacje problemowe, emocje i reakcje awersyjne na nie oraz zachowania unikowe. Zapoznaj się z nimi i odnotuj, jak to wygląda u Ciebie. Spróbuj zidentyfikować najczęściej pojawiające się sytuacje problemowe i sprecyzuj trudności. Nazwij emocje i odnotuj cytaty z umysłu. Jak “brzmi” Twoja reakcja awersyjna na trudne emocje? Na koniec zapisz przykłady wszystkich zachowań unikowych, po które sięgasz na co dzień.
Zidentyfikowane trudności
• Problemy z realizacją obowiązków zawodowych w określonym terminie.
• Natrętne myśli dotyczące relacji z kolegami z pracy.
• Silny stres podczas wypowiadania się na zebraniach.
• Poczucie izolacji, osamotnienia.
• Zmęczenie i trudności z odpoczywaniem.
Intensywne, nieprzyjemne emocje
• Lęk przed kontaktami społecznymi w pracy, krytyką, ośmieszeniem się.
• Obawa przed popełnieniem gafy w trakcie wystąpień publicznych.
• Przygnębienie wynikające z braku bliskich znajomości.
• Nietolerancja niepewności związanej z przyszłością i nadmierne zamartwianie się.
Reakcje awersyjne na emocje
• „Kiedy się stresuję w pracy to znaczy, że jestem słaby”.
• “Nie powinnam być zaniepokojona. To głupie.”
• „To bez sensu, że mnie to smuci — w końcu to moja wina, że nie mam przyjaciół”.
• “Nie wypada się złościć”
• “To, że czuję złość oznacza, że jestem złym człowiekiem.”
Zachowania służące uniknięciu emocji
• Jawne unikanie sytuacji/wycofanie się z nich: Rezygnowanie z prowadzenia spotkań, wychodzenie wcześniej z firmowych imprez, unikanie odnawiania dawnych znajomości.
• Zachowani napędzane emocjami: Rezygnowanie z wyjazdu wakacyjnego z powodu odczuwanej nietolerancji niepewności.
• Dyskretne unikanie behawioralne: Odkładanie zadań zawodowych na później, unikanie kontaktu wzrokowego podczas rozmów ze współpracownikami, szybkie i powierzchowne prezentacje.
• Unikanie poznawcze: Uciekanie w oglądanie telewizji przy napływie myśli o samotności, drzemanie w celu odsunięcia myśli o zbliżającej się prezentacji.
• Sygnały bezpieczeństwa: Angażowanie się w życie towarzyskie tylko wtedy, gdy towarzyszy Ci przyjaciółka lub partner.
„Nie da się już dłużej chować przed samym sobą. To, co kiedyś było strategią przetrwania – unikanie i wycofywanie się – dziś staje się źródłem większych problemów. Uważność i uczciwość wobec siebie są trudne, ale prowadzą do prawdziwej zmiany.”
– Steven C. Hayes, Wywiad dla psychotherapy.net
OPRACOWANIE NA PODSTAWIE:
Cassiello-Robbins C., Barlow D. H., , Boettcher H. T., , Latin H.M., , Bullis J.R., , Bentley K. H., , Ellard K. K., , Sauer-Zavala S., Farchione T.J., Transdiagnostyczna terapia poznawczo-behawioralna zaburzeń emocjonalnych. Ujednolicony protokół leczenia. Poradnik i Podręcznik terapeuty, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2020.
